Ogrody XIX wieku

W pierwszej połowie XIX wieku dominował wyraźnie nurt romantycz­ny, reprezentowany wielu czołowymi przykładami ogrodów: w Puławach, Skierniewicach, Dowspudzie, Opinogórze. Białaczewie. Antoninie, a w rejonie Warszawy w Natolinie, Gucinie oraz ogrodem Belwederskim. Niekiedy nowe ogrody o formie krajobrazowej urządzano obok baroko­wych, przez co powstawała charakterystyczna dwoistość formy, jak na przykład w Wilanowie, Rogalinie, Małej Wsi. Przeważnie jednak, wraz z rozbudową ogrodu w nowej formie, stare układy ulegały jednocześnie przekształceniu i zniszczeniu. Duży ruch planistyczny spowodował powstanie wielu ogrodów w ośrodkach miejskich, a także na wsi.Od połowy XIX wieku zaznaczył się wzrost tendencji naturalistycznych w oparciu o elementy przyrodnicze, przy jednoczesnym dużym ogranicze­niu programu wyposażenia budowlano-rzeźbiarskiego. Uwidoczniły się ró­wnież rozwiązania eklektyczne, wprowadzane zazwyczaj we fragmentach jako ogrody kwiatowe lub partery przy domach, o układach zapożyczanych z baroku i renesansu, jak w złożeniach Wilanowa, Kozłówki, Łańcuta.W końcu XIX wieku upowszechnił się typ założeń krajobrazowych zwanych obwodnicowymi wzorowanych na francuskich z charakterysty­cznym, płynnym wytyczaniem dróg po obwodach różnej wielkości, spoty­kany często w twórczości wielu planistów tego okresu: Teodora Chrząńskiego. Waleriana Kronenberga, Franciszka Szaniora. Przeważającym ilościowo rodzajem ogrodów w XIX wieku były założe­nia pałacowe, dworskie i willowe. Najróżniejsze rozwiązania obejmowały także arboreta oraz rozległe kompozycje krajobrazowe zawierające zespo­ły filialne dużych ośrodków dworskich łącznie z zadrzewieniami śródpol­nymi i wprowadzanymi osłonami, alejami, remizami dla zwierzyny itp.. jak w okolicach Wilanowa. Łańcuta. Złotego Potoku, Świerklańca. Na podkre­ślenie zasługuje duży rozwój miejskich ogrodów publicznych, skwerów, zadrzewień ulicznych, cmentarzy, jak również charakterystycznyh planów układzie pierścieniowym po wyburzanych fortyfikacjach miejskich (Kra­ków, Wrocław), oraz założeń uzdrowiskowych (Ciechocinek, Busko, Szczawnica).